Achtergrond informatie naam Wittevrouwenveld

Op de plaats van het huidige Theater aan het Vrijthof stond vroeger het Wittevrouwenklooster (ca 1240 gesticht) van de Zusters Penitenten van Maria Magdalena, die vanwege hun kleding zo werden genoemd. In de kloosterkapel werd de Zwarte Christus vereerd. Volgens het laat middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen zou de hoofdpersoon Mariken de laatste vijfentwintig jaren van haar leven in dit klooster hebben doorgebracht.

Het klooster bezat landerijen aan de oostkant van de stad, een gebied dat al in 1527 werd aangeduid als Wittevrouwenveld. Deze landerijen werden bewerkt vanuit een centrale hof, de Wittevrouwenhof (tegenwoordig in Scharn). Van het in 1796 opgeheven klooster zijn alleen enkele muurfragmenten bewaard gebleven in het souterrain van het Theater aan het Vrijthof.

In 1796, in de Franse tijd, werd het klooster opgeheven en voor het grootste deel afgebroken. Op de kloosterruïne bouwde de Belgische meekrapteler en koopman P.J. de Ceuleneer het neoclassicistische stadspaleis dat later naar zijn bekendste bewoner (Baron B.J. Dibbetz) het Generaalshuis werd genoemd.

Tot 1920: landelijk gebied

Behalve de veldnaam, later buurtnaam Wittevrouwenveld, herinnerden ook andere topografische aanduidingen aan de zusters en hun klooster. Ongeveer ter plekke van de Groene loper achter langs de gemeenteflat lag de Wittevrouwenweg. Deze weg verdween eind jaren 1950 door de aanleg van de A2.

In 1920 werd het gebied (voorheen gemeente Amby) door Maastricht geannexeerd en bestemd voor de bouw van arbeiderswoningen. De spil van het daar gebouwde stadsdeel is de Frankenstraat. Daar vond ook particuliere woningbouw plaats. In deze nieuwe wijk woonden veel employees van de Nederlandse Spoorwegen. De Frankenstraat groeide uit tot de winkelstraat van de nieuwe wijk. In 1949 werd aan de Wittevrouwenweg de eerste moderne galerijflat van Maastricht gebouwd, de Gemeenteflat van architect Frans Dingemans. In 1959 werd de tot dan toe rustige Wittevrouwenweg langs de oostzijde van het plein omgebouwd tot de N2 – Traverse.

De Scharnerweg was onderdeel van een belangrijke route naar Aken, de Oude Akerweg. Ongeveer ter hoogte van de huidige kruising Scharnerweg-Eburonenweg lag aan de noordzijde van de weg de leprozerie, ook wel “Lazerije” of “Het Siecken” genoemd. Deze werd al in de 12e eeuw vermeld als afgezonderd onderkomen voor de Maastrichtse melaatsen. In 1503 werd het herbouwd, bij het beleg van 1673 raakte het zwaar beschadigd en in 1697 werd het op last van het stadsbestuur afgebroken. Het vermogen van Het Siecken werd overgeheveld naar de Armentafel van de Heilige Geest, nadat een deel ervan was gebruikt voor de verbetering van het pesthuis bij het Capucijnenklooster.^[3] In deze omgeving lag ook een galgenveld.

Eind 19e eeuw zochten steeds meer Maastrichtenaren de periferie van de stad op. Langs de Scharnerweg ontstond een lintbebouwing van herenhuizen en villa’s (o.a. Villa Roovers en Villa Aldegonda), afgewisseld met enkele boerenhoeves die uit een vroeger tijdperk waren overgebleven. In 1895 werd in het noordelijk deel van de huidige buurt een wielerbaan gerealiseerd. De betonnen baan moest later wijken voor de aanleg van de A2, maar was tot 2012 zichtbaar in het landschap.

1920-1965: dempen overlaat, woningbouw en Geusseltpark

De ontwikkeling van het Wittevrouwenveld kwam pas goed op gang toen het gebied, dat voorheen tot de gemeente Amby behoorde, in 1920 door Maastricht werd geannexeerd. Het nieuwe gebied werd primair bestemd voor de bouw van arbeiderswoningen. De eerste complexen verrezen in de jaren 1920. Aan de Frankenstraat, Eburonenweg en Koning Clovisstraat vond ook particuliere woningbouw plaats. De Frankenstraat groeide uit tot de winkelstraat van de nieuwe buurt.

Het westelijk deel van Wittevrouwenveld lag tot de jaren 1930 in het winterbed van de Maas. In dit gebied lag een oude rivierarm, die bij hoog water onder water liep, waardoor een groot deel van de bebouwde oostoever van Maastricht door het Maaswater werd omsloten. Bij de werkverschaffing tijdens de crisisjaren 1930-40 werd de overlaat gedempt met behulp van leem, afkomstig uit een groeve in Heer.^[4]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een begin gemaakt met de uitbreidingsplannen Burgemeestersbuurt en Schepenenbuurt. Aan de Wittevrouwenweg werd in 1949 de eerste moderne galerijflat van Maastricht gebouwd, de Gemeenteflat van architect Frans Dingemans. In 1959 werd de tot dan toe rustige Wittevrouwenweg langs de oostzijde van het plein omgebouwd tot de N2-traverse, die in de decennia daarna tot veel overlast leidde.

In het noordelijk deel van de buurt werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers een klein vliegveld aangelegd, dat na de bevrijding van Maastricht in 1944 ook door de Amerikanen werd gebruikt. Na de oorlog raakte het buitengebruik door concurrentie van vliegveld Beek (tegenwoordig Maastricht Aachen Airport). Vanaf 1959 legde de gemeente hier het 44 ha grote Sportpark Geusselt aan, met onder andere het stadion De Geusselt.

Na 1965: buurtsanering, A2-tunnel en Groene Loper

In de jaren 1970-80 vonden in Wittevrouwenveld grootscheepse renovatieprojecten plaats, waarbij een groot aantal arbeiderswoningen werd afgebroken. Het westelijk deel van de buurt, nabij de begraafplaats Oostermaas, bestaat thans vrijwel uitsluitend uit straten met nieuwbouwwoningen. Op het terrein van de gesloopte villa Aldegonda aan de Scharnerweg werd begin deze eeuw een nieuwbouwproject met voornamelijk duurdere woningen gerealiseerd.

De gemeente Maastricht, samen met diverse woningcorporaties, was al langer bezig Wittevrouwenveld en de andere buurten in Noordoost nieuwe kansen te bieden. Dit leidde tot een gezamenlijk plan voor Wyckerpoort en Wittevrouwenveld, waarbij het gebied rondom het Voltaplein en de kerk van Peutz een nieuw centrum voor de dubbelwijk moest gaan vormen. Onderdeel van de buurtvernieuwing was de bouw van een nieuw winkelcentrum aan het Voltaplein, de vernieuwing van de Electrobuurt, de verbouwing van de voormalige bewaarschool tot Trefcentrum, de herbestemming van de Sint-Theresiaschool tot Kindcentrum en de aanleg van een buurtparkje.

De bouw van de A2-tunnel van 2010-2017 had voor Wittevrouwenveld grote gevolgen. Een groot deel van de galerijflats langs het stadstracé van de autoweg werd gesloopt. Doordat in 2009 werd besloten dat er twee tunnels boven elkaar gebouwd zouden worden in plaats van één brede tunnel, kon de Gemeenteflat van architect Frans Dingemans, een rijksmonument, gespaard blijven. Na het gereedkomen van de tunnel in 2016, werd de President Rooseveltlaan ingericht als groene stadsboulevard voor lokaal verkeer en wandelpark. Door het opheffen van de verkeersbarrière tussen Wyckerpoort en Wittevrouwenveld, werd gehoopt dat deze buurten meer gebruik zullen maken van elkaars voorzieningen. Ook worden hier bijna 1.200 woningen gebouwd. Een groot deel van de nieuwe bebouwing is inmiddels af.

Het beoogde nieuwe centrum tussen het Wittevrouwenveld en Wyckerpoort op de locatie van het voormalig KPN-gebouw – gesloopt in 2008 (!!!!) ligt er echter – ondanks een 3-tal plannen voor woning- en/of kantorenbouw nog steeds desolaat bij. Tussen de restanten van het gebouw bevindt zich momenteel een (tijdelijke) buurttuin.

Bron Wikipedia